از مدت‌ها قبل در فكر ساخت مجموعه‌ای تلویزیونی از یكی از قصه‌های دیكنز بودم، ولی نمی‌خواستیم این قصه از بین كارهای بسیار معروف او همچون «الیور تویست» یا «سرود كریسمس» باشد. مجموعه‌ای را كه...
نام اصلی مجموعه خانه‌ای در باد، خانه متروك است این مجموعه تلویزیونی از شبكه تهران در حال پخش است
«خانه‌ای در باد» محصول سال 2005 تلویزیون انگلستان با نام اصلی خانه متروك از سوی منتقدان تلویزیونی به عنوان افسانه‌ای تعلیقی و سرشار از تنش معرفی و ارزیابی شده است كه بی‌عدالتی‌های سیستم حقوقی و قضایی كشور انگلستان در قرن 19 را به تصویر می‌كشد.
با آن كه این مجموعه نام جاستین جادویك فیلمساز سرشناس تلویزیون این كشور اروپایی را روی خود دارد و بازیگران مطرحی مثل گیلیان آندرس، آن ماكسول مارتین، دنیس لارسن و كری مولیگان در آن بازی كرده‌اند، اما خانه‌ای در باد به خاطر نام نویسنده‌اش شهرت پیدا كرده است. این مجموعه 15 اپیزودی كه قصه‌اش را در یك فصل كامل تعریف می‌كند، براساس قصه كتابی از چارلز دیكنز ساخته شده كه در سال 1852 نوشته شد.
مجموعه با هزینه‌ای 9 میلیون دلاری در حوالی شهر لندن فیلمبرداری شد و بجز اپیزود اول كه یك‌ساعت طول كشید (تا شخصیت‌ها و ماجراها را به صورت كامل به بینندگان خود معرفی كند)‌ 14 اپیزود بعدی آن حدود نیم‌ساعت بودند. چادویك 9 اپیزود خانه‌ای در باد را كارگردانی كرد و وظیفه ساخت 6 اپیزود دیگر آن به سوزانا وایت سپرده شد. فیلمنامه مجموعه را اندرو دیویس نوشت.
خانه‌ای در باد نهمین نوول ادبی چارلز دیكنز است كه اولین بار در فاصله ماه مارس سال 1852 تا سپتامبر 1853 در یك ماهنامه‌ ادبی به چاپ رسید. منتقدان ادبی از قصه این نوول به عنوان یكی از بهترین كارهای ادبی نویسنده‌اش اسم می‌برند و به همین دلیل، ‌رسانه تلویزیون كشورهای مختلف جهان در طول 50 سال گذشته تلاش زیادی برای تولید مجموعه‌هایی براساس آن داشته‌اند.
صنعت تلویزیون در طول این مدت برای تولید مجموعه‌ای براساس قصه نوول دیكنز با یك مشكل بزرگ و عمده روبه‌رو بوده ‌است. هنرمندان تلویزیونی هم مثل منتقدان ادبی این نكته را قبول دارند كه خانه‌ای در باد یكی از پیچیده‌ترین و كامل‌ترین آثار ادبی این نویسنده است و همین نكته، ساخت یك مجموعه جذاب و سرگرم‌كننده تلویزیونی را (كه عموم بینندگانش خواهان پخش مجموعه‌هایی عامه فهم با داستان‌ها و روایت‌هایی ساده هستند)‌ سخت می‌كند. باوجود آن كه قصه خانه‌ای در باد تعداد كمی شخصیت اصلی و محوری دارد، ولی دارای قصه‌ها و خطوط فرعی است كه اگر چه در ارتباط با خط محوری قصه قرار می‌گیرند، ولی تنوع ویژه‌ای به ماجراها و حوادث آن می‌دهند.
دادگاه انگلستان روی صحنه تلویزیون
قصه مجموعه از دیدگاه شخصیت قهرمان آن،‌ استر سامرسن (با بازی آنا ماكسول مارتین)‌ تعریف و روایت می‌شود. نوع روایت این شخصیت تفاوت‌هایی آشكار با نوع روایت‌های معمول مجموعه‌های تلویزیونی دارد. این شخصیت در كنار چند شخصیت به یادماندنی دیگر، قصه دیكنز را به شكلی جذاب تعریف می‌كنند و تماشاچی را درگیر ماجراها و مسائل اجتماعی و فرهنگی خود می‌كنند. یكی از لوكیشن‌های اصلی مجموعه، صحن دادگاه انگلستان قرن نوزدهم است. بخشی از ماجراهای قصه از تجربیات شخصی خود دیكنز گرفته شده بود و در نوول‌های دیگر خود نیز اشاراتی به سیستم قضایی كشورش در دوران خود داشته است. به گفته منتقدان ادبی، نوشته‌‌های این نویسنده یكی از عوامل مهم در رفرم‌های متعددی بود كه در آن سال‌ها در سیستم قضایی انگلستان ایجاد شد. بسیاری از شخصیت‌های قصه مجموعه برگرفته از آدم‌های واقعی دوران دیكنز هستند. استر سامرسن تنها شخصیت خانم حاضر در نوول‌های دیكنز است و قصه و مجموعه خانه‌ای در باد از این جهت هم اهمیت زیادی پیدا می‌كند. بخش مهمی از نقدهای منتقدان تلویزیونی روی ساختار روایتی یگانه و جذاب قصه تمركز كرده است. قصه 2 راوی دارد و در كنار استر، یك راوی شخص سوم هم حضور دارد كه هویت او كاملا مشخص نمی‌شود.
دنیای هنر و سرگرمی اولین بار در دوران سینمای صامت به سراغ خانه‌ای در باد رفت. این نوول در سال‌های 1920 و 1922 به صورت 2 فیلم سینمایی درآمد. در نسخه دوم سیبل تورندیك در نقش لیدی وولاك ایفای نقش كرد. در سال 1927 فیلم كوتاهی در رابطه با این نوول در انگلستان ساخته شد. شبكه تلویزیونی بی.بی.سی تا به حال سه نسخه متفاوت از این قصه را به صورت مجموعه تلویزیونی تهیه كرده است. اولین نسخه یك مجموعه 7 اپیزودی نیم‌ساعته بود كه در سال 1959 روی آنتن رفت. دایانا فیرفاكس در این مجموعه نقش استر را بازی كرد و كنستانس كاكس نویسنده آن بود. دومین نسخه تلویزیونی این شبكه با بازی دایانا ریگ و دانهولم الیوت در سال 1985 پخش شد. این مجموعه هم یك كار 8 اپیزودی بود. مجموعه حاضر هم سومین نسخه تلویزیونی شبكه بی.بی.سی از این نوول دیكنز است. هر 3 نسخه در سطح وسیعی هم به صورت دی‌وی‌دی در آمریكا و انگلستان پخش شده‌اند.
بی.بی.سی در كنار تولید نسخه تلویزیونی این اثر چارلز دیكنز، چند بار هم آن را به صورت نمایشنامه رادیویی تهیه و پخش كرده است. آرتور هاپكرافت نویسنده فیلمنامه نسخه دهه هشتادی این مجموعه ـ كه با استقبال تماشاگران تلویزیونی روبه‌رو شد ـ هیچ همكاری با سازندگان نسخه بعدی آن نداشت و ترجیح داد فعالیت مستقل خود را در تولید مجموعه‌های دیگر دنبال كند.
در كنار صنعت سینما و تلویزیون انگلستان، نوول خانه‌ای در باد در روسیه و آلمان هم به صورت مجموعه‌های تلویزیونی درآمده است.
ایجاد جذابیت‌ به وسیله بخش تاریك
منتقدان تلویزیونی می‌گویند نسخه سال 2005 وسیع‌تر و گسترده‌تر از نسخه سال 1985 است. اندرو دیویس در فیلمنامه نسخه جدید، بخش تاریك قصه دیكنز را برجسته‌تر كرده است و به همین دلیل شكل و شمایل تازه‌ای به قصه داده و حال و هوای آن را تا حد زیادی تغییر داده است. منتقد ورایتی این مساله را یكی از جنبه‌های مثبت و جذاب قصه ارزیابی كرده است. به اعتقاد این منتقد، نوع نگاه كارگردان یك مجموعه با فیلم اهمیت بسیار زیادی در نوع ساخت یك كار هنری دارد و در اینجا، چادویك توانسته با استعداد و هنر خلاقه خود یك اثر تماشایی و در عین حال متفاوت خلق كند. چادویك كه تماشاگران سینما او را به خاطر درام دوره‌ای تاریخی «دختر دیگر بولینی» (اولین كار سینمایی وی كه سال 2008 اكران عمومی شد)‌ با بازی اریك بانا می‌شناسند، فعالیت هنری خود را از سال 1992 با یك فیلم كوتاه تلویزیونی شروع كرد و در تمام این سال‌ها كارگردان رسانه تلویزیون بوده است. وی تا به حال 9 مجموعه تلویزیونی ساخته و خانه‌ای در باد دهمین همكاری او با این رسانه است.
او پس از موفقیت این مجموعه راهی دنیای سینما شد و پس از «دختر دیگر بولینی» درام اجتماعی و شرح‌حال‌گونه تاریخی «اولین دانش‌آموز» را ساخت كه محصول امسال صنعت سینمای انگلستان است. او كه علاقه‌مند به كارهای تاریخی است، در این فیلم هم به سراغ بخشی از تاریخ كشور آفریقایی كنیا رفته و قصه پیرمرد سیاهپوست 84 ساله‌ای را تعریف می‌كند كه قبل از این یك رزمنده راه استقلال و آزادی بوده است و تلاش می‌كند تا با حضور در مدرسه و كلاس درس، تبدیل به آدمی باسواد بشود. او بعد از كارگردانی این دو فیلم سینمایی دوباره به خانه قدیمی‌اش در تلویزیون برگشته و قرار است مجموعه درام تازه‌ای به نام «دزدیده شده» را كارگردانی كند. این مجموعه در مراحل پیش‌تولید قرار دارد و هنوز اطلاعی از قصه آن در دسترس نیست.
وفاداری به دیكنز
چادویك از دوستداران ادبیات كهن انگلستان و چارلز دیكنز است و در ارتباط با كارگردانی خانه‌ای در باد می‌گوید: «از مدت‌ها قبل در فكر ساخت مجموعه‌ای تلویزیونی از یكی از قصه‌های دیكنز بودم، ولی نمی‌خواستیم این قصه از بین كارهای بسیار معروف او همچون «الیور تویست» یا «سرود كریسمس» باشد. مجموعه‌ای را كه در دهه 80 براساس قصه خانه‌ای در باد ساخته شده بود را دیدم. برای من كه قصه دیكنز را چند بار خوانده بودم این حس وجود داشت كه می‌توان آن قصه را به شكلی بهتر و مقبول‌تر روی صفحه كوچك تلویزیون به تصویر كشید. نمی‌خواهم بگویم روایت من از این قصه روایت بهتری (یا بهترین روایت)‌ است، اما نسخه قبلی بخش مهمی از حال و هوای قصه دیكنز را نادیده گرفته بود و من می‌خواستم در روایت خود، این بخش‌ها را مورد توجه قرار دهم. استقبال منتقدان و تماشاگران از كار من، باعث شد تا به این فكر بیفتم كه در آینده باز هم به سراغ قصه‌های چارلز دیكنز بروم و آنها را به صورت مجموعه‌های تلویزیونی بسازم.» با وجود تاكید و علاقه چادویك برای عملی كردن این خواسته، او تا به امروز كه 7 سال از نمایش خانه‌ای در باد می‌گذرد، هنوز تلاشی برای ساخت یك مجموعه تازه براساس قصه‌ای از این نویسنده قدیمی انجام نداده است. حتی تولید نسخه سینمایی تازه‌ای از نوول سرود كریسمس دیكنز با بازی جیم كری در سال 2009 هم، نتوانست او را به صرافت ساخت چنین مجموعه‌ای بیندازد.
چادویك می‌گوید اندرو دیویس به درخواست او كار نگارش فیلمنامه مجموعه را قبول كرد. وی می‌گوید: «دیویس را می‌شناختم و با كارهایش آشنا بودم. او فیلمنامه‌نویسی زبردست است كه توانایی یك اقتباس خوب را از یك نوشته ادبی خوب دارد و متعجب هستم كه رسانه تلویزیون هنوز استفاده خوبی از او در این رابطه نكرده است. دیویس دقیقا همان اقتباس را از نوشته دیكنز ارائه داد كه من می‌خواستم. بخش مهمی از موفقیت مجموعه به واسطه كار خوب، دقیق و حساب شده او در مقام یك فیلمنامه‌نویس اقتباسی است.» اندرو دیویس در شرایطی این‌گونه از سوی جادویك ارزیابی می‌شود كه به خاطر اقتباس‌های خوب سینمایی و تلویزیونی خود از نوول‌های مطرح كلاسیك دنیای ادبیات شهرت دارد. او با نگارش فیلمنامه‌های مجموعه‌ها و فیلم‌هایی مثل «میدل مارچ»، «غرور و تعصب»، «وینتی فیر» و «دكتر ژیواگو» ـ كه همگی براساس قصه تعدادی از نوول‌های معروف ادبی ساخته شده‌اند ـ شهرت خوبی برای خود دست و پا كرده است. شبكه 4 تلویزیون ایران قبل از این مجموعه درام «همسران و دختران» را پخش كرده كه براساس فیلمنامه‌ای از دیویس ساخته شده است. این فیلمنامه‌نویس تلویزیونی همكاری خود با این رسانه را از سال 1967 شروع كرد و تا به حال با بیش از 70 اثر تلویزیونی همكاری كرده است. آخرین كار تلویزیونی او «همراه من باش» یك فیلم سینمایی تلویزیونی درام است كه توسط مارك جابست كارگردانی شده است. منتقدان تلویزیونی از این فیلم به عنوان یك درام غیرمتعارف و متفاوت اسم بردند كه مشابه آن كمتر در یكی از شبكه‌های تلویزیونی كشور انگلستان ساخته می‌شود. دیویس مدتی قبل فیلمنامه نسخه جدید سینمایی «سه تفنگدار» را برای پل دبلیو اس اندرسن نوشت. این فیلمنامه اقتباسی تازه از قصه كلاسیك آلكساندردوما است.
دیویس درباره همكاری با مجموعه خانه‌ای در بادچنین می‌گوید: «وقتی پیشنهاد همكاری با این مجموعه به من داده شد، آن را قبول كردم. علتش هم این بود كه من سابقه كاری زیادی در برگردان تلویزیونی قصه‌های ادبی كلاسیك دارم و به اصطلاح در این كار بسیار ماهر هستم. شما بعد از مدتی وقتی این جور نوول‌ها را تبدیل به یك نوشته سینمایی می‌كنید، نوع كار و این كه چه كارهایی باید انجام دهید را یاد می‌گیرید. نوع ادبیات چارلز دیكنز متفاوت از بقیه همكارانش در دنیای ادبیات است و بخصوص قصه خانه‌ای در باد در بین كارهایش حال و هوای متفاوتی دارد. چادویك هم چیز ویژه‌ای از این قصه می‌خواست و این كار را مشكل‌تر می‌كرد، اما برای من كه به دنبال چالش در كار فیلمنامه‌نویسی هستم، تمام این مسائل بهانه‌‌ای را ایجاد می‌كرد كه توانایی‌هایم را محك بزنم و ببینم آیا می‌توانم از این آزمون، موفق و سربلند بیرون بیایم یا خیر. این جور چالش‌ها كمك می‌كند تا كار یك نویسنده بهتر و پر بارتر شود. از آنجا كه خودم هم به كارها و نوشته‌های ادبی كلاسیك و تاریخی علاقه‌مند هستم، كار و چالش روی خانه‌ای در باد برایم جذاب و فریبنده بود.»