دوباره صدای قافله و آب را میشنویم كه مینوسپهر قطعهای را در دستگاه چهارگاه اجرا میكند و سپس صدای سوپرانوی گروه كر همراه مینوسپهر لالایی میخوانند و بهتدریج ...
وقتی 2 روز مانده به پایان یك كنسرت، برای تماشای آن به تالار وحدت میروید، انتظار دیدن چنین جمعیتی را ندارید
بهویژه وقتی كنسرت مورد نظر یك اجرای كاملا جدی در فضای موسیقی اركسترال باشد، دیدن مخاطبانی عادی و علاقهمند، كمی عجیب بهنظر میرسد. البته ظاهرا تمام اجراهای گروه فدك این ویژگی را دارد كه مخاطبانی از همه گروهها و اقشار مختلف برای دیدن آثار نمایشی یا موسیقایی آنها مراجعه میكنند كه بخش مهمی از این آشنایی مخاطبان با آثار هنری گروه فدك نتیجه عملكرد خوب خود گروه در زمینه اطلاعرسانی و جذب مخاطب است.
به هر حال كنسرت هلال كاروان با حضور شنوندگان ایستاده اجرا شد و بسیار مورد توجه مخاطبان خود قرار گرفت.
سعید ذهنی كه 2سال پیش نیز هلال كاروان را با كمی تفاوت نسبت به امسال اجرا كرد برای این اجرا 5 قطعه ساخته بود كه با گروه 83 نفره خود آنها را اجرا كرد.
اولین قطعه، قافله نام داشت كه با افكت صدای زنگ شتر و تداعی صدای حركت قافله پخش شد. این قطعه حركت قافله امام حسین(ع) از مدینه به مكه را توصیف میكرد. ذهنی براساس این روایت كه امام قبل از حركت به سوی كربلا ابتدا به مكه و زیارت خانه خدا رفته است، برای این قطعه دعای لبیك را انتخاب كرده بود كه گروه كر آن را اجرا میكردند. این قطعه از همان ابتدا و بعد از پخش صدای قافله، پرحجم و سنگین شروع میشود و در نیمه كمی آرام میشود. ذهنی برای این قطعه از همه سازهای موجود دراركستر سمفونیك استفاده كرده اما صدای سازهای كوبهای تیمپانی و ضرب، پررنگتر از صدای سایر سازهاست.
این قطعه با خبر شهادت حضرت مسلمبنعقیل ادامه پیدا كرده و عزم راسخ امام حسین(ع) را به ادامه راه نشان میدهد كه ذهنی برای پررنگجلوه دادن این بخش، از سازهای كوبهای بهخوبی استفاده كرده است.
یكی از ویژگیهای قطعات این بود كه گویی در هر میزان یك گروه از سازهای زهی، بادی و كوبهای، پررنگتر هستند؛ به این معنا كه در چند میزان صدای ویولن(زهیها) بیشتر شنیده میشود و در چند میزان بعدی صدای دف(كوبهایها) یا هورن( بادیها).
در ادامه تم اصلی به موسیقی ایرانی و عربی نزدیك میشود. در حقیقت یكی از ویژگیهای كار ذهنی در این اجرا همین است كه صدایی متفاوت و نزدیك به موسیقی عربی را با اركستر سمفونیك تولید میكند كه این، با سلیقه مخاطب عام سازگارتر است. در ادامه این قطعه محمد سراج مداحی میكند كه سازهای زهی اركستر در پسزمینه صدای او مینوازند. ذهنی برای نشاندادن عزم امام و همراهانش، موسیقی پرحجم همراه با گروه كر را انتخاب كرده كه در نهایت با صدای قافله به پایان میرسد.
قطعه بعدی كه رویارویی قافله امام با لشكریان ابنزیاد را توصیف میكند، حر نام دارد. ابتدا فرید فیض قرآن میخواند و بعد از قرائت او موسیقی آغاز میشود. این قطعه با صدای نافذ ساز هورن شروع شده و با همراهی سازهای زهی ادامه مییابد. در این صحنه نور زرد حاكم است تا صحرای سوزان و كویر را برای مخاطب تداعی كند.
حركت قافله به سوی كویر با یك ملودی تقریبا ثابت نشان داده میشود. این ملودی توسط سازهای زهی یعنی ویولن، آلتو، ویولنسل و كنترباس چندین بار تكرار شده و به ملودی بعدی میرسد و باز هم تكرار میشود. این تكرارها نیز حالوهوایی ایرانی و عربی به قطعه داده بهویژه آنكه در پسزمینه، صدای دف نیز قوی است.
در ادامه قطعه عطش كه در حقیقت مویههای عاشورایی است توسط مداحان اجرا میشود. در این قطعه، بهنظر میرسد كه سازهای زهی به شكل سؤال و جواب مداحان را همراهی میكنند. البته در این همراهی قرار نیست عین جملات خواندهشده توسط مداحان، به وسیله سازها نیز نواخته شود اما به هر حال حضور سازهای زهی جالب است و آنها را از آرشهكشی صرف دور كرده است.
علی مینوسپهر نیز با اجرای تحریر آوازی مداحان را همراهی میكند و بعد موسیقی با وزن مارش اجرا میشود. این قسمت بهدلیل همراهی گروه كر و همه نوازندگان و خوانندگان، بسیار شلوغ است و با مداحی قسمت قبل تفاوت دارد. این موسیقی پرسروصدا با نورپردازی ویژه، روز عاشورا را تداعی میكند و در اوج به پایان میرسد.
دوباره صدای قافله و آب را میشنویم كه مینوسپهر قطعهای را در دستگاه چهارگاه اجرا میكند و سپس صدای سوپرانوی گروه كر همراه مینوسپهر لالایی میخوانند و بهتدریج سایر اعضای گروه نیز به آنها ملحق میشوند. دوباره موسیقی سرعت میگیرد و پرحجم اجرا میشود.
قطعه علمدار، درگیری حضرت ابوالفضل(ع) و رجزخوانی او را وصف میكند. در این قطعه گروه كر با تحكم عباس علمدار را صدا میزنند كه با آرشهكشیهای پر سرعت ویولن همراه است. حضور مداحان و نوای دف نیز حالوهوای سنتی این قطعه را حفظ میكند. مداحان در این بخش از زبان حضرت عباس رجز میخوانند كه شاید بتوان گفت تا حدودی به تعزیهخوانی شباهت دارد.
قطعه وداع نیز با حضور نور قرمز و با نوای گروه كر و مداحان آغاز و در آن بیشتر بر سازهای كوبهای تأكید میشود. این قطعه با نوای «مهلامهلا» شروع كارزار امام در روز عاشورا را نشان میدهد كه به نوای «یابنالزهرا»ی كر و مینو سپهر میرسد. در ادامه این قطعه ویولنسل تكنوازی میكند و البته در پسزمینه، صدای كنترباس نیز شنیده میشود. این قطعه با قرائت آیه «یا ایها النفس المطمئنه ارجعی الی ربك راضیه مرضیه» همراه با موسیقی و «یا حسین»های گروه كر به پایان میرسد تا شهادت امام حسین(ع) را بهخوبی نشان دهد.
در مجموع اوج و فرودهای هر 5قطعه زیاد است كه این میتواند برای مخاطب تنوع ایجاد كند. اما یكی از سؤالهایی كه هنگام اجرای هلال كاروان به ذهن میرسد این است كه چرا ذهنی برای این اجرا از 3 نوع آواز استفاده كرده است؟ بهویژه آنكه بهنظر میرسد اجرای گروه مداحان چندان به كل گروه مرتبط نیست و اساسا با بافت موسیقی اركسترال بهخوبی هماهنگی ندارد و در بخشهایی به شلوغی بیش از حد قطعات دامن زده است.
ذهنی میتوانست از تكخوانی مینوسپهر برای حفظ فضای سنتی استفاده كند یا اینكه به جای آن تنها از گروه مداحان كمك بگیرد. در حقیقت بدون آنكه قصد مقایسه بین این دو سبك آوازی باشد، بهنظر میرسد حضور هر كدام از این دو سبك در كنار گروه كر برای انتقال حس لازم به مخاطب كافی بهنظر میرسد. حداقل نحوه استفاده از هر كدام از این دو سبك نیز میتوانست بهگونهای دیگر باشد چون در بخشهایی از این شكل اجرا هر سه سبك كر، مداحی و تكخوانی به كار گرفته شده كه به نوعی ناهماهنگی و شلوغی بیمورد ایجاد میكند.
در مجموع ایده اجرای كنسرتهای مذهبی در ایامی كه توجه به موسیقی كمتر است، ایده خوبی است كه باید توسط سایر آهنگسازان و گروههای موسیقی نیز جدی گرفته شود. استقبال از كنسرتهای مذهبی در ایام ماه محرم كه موسیقی به حالت تعطیل درمیآید گواه این ادعاست كه در این ایام هم به موسیقی نیاز است اما موسیقیای كه متناسب با این ایام باشد. اجرای رپرتواری از این كنسرت میتواند برای سال آینده و سالهای آینده تكرار شود. به هرحال همهساله مخاطبان جدیدی به فضای هنری و موسیقی اضافه میشود، اما بد نیست كه در زمانی كه اجرای «هلال كاروان» به پایان رسیدهاست، مسئولان به فكر ایام محرم و صفر سال آتی باشند كه علاوه بر اجرای این كنسرت، كارهای جدیدی با محور این ایام تولید شود تا چرخه تولید موسیقیهای مذهبی همواره فعال بماند.