نخستين گام جدي در استفاده از علوم و تکنولوژي هسته اي در ايران، در سال 1335 (1956) برداشته شد. دانشگاه تهران در آن سال، مرکزي را تحت عنوان "مرکز اتمي دانشگاه تهران" براي آموزش و پژوهش هسته اي در کشور پايه گذاري کرد

عليرغم پيشرفت همه جانبه علوم و فنون هسته اي در نيم قرن گذشته، هنوز اين تکنولوژي در افکار عمومي ناشناخته مانده است. وقتي صحبت از انرژي اتمي به ميان مي آيد، اغلب مردم ابرقارچ مانند حاصل از انفجارات اتمي و يا راکتورهاي اتمي براي توليد برق را در ذهن خود مجسم مي کنند و کمتر کسي را مي توان يافت که بداند چگونه جنبه هاي ديگري از علوم هسته اي در طول نيم قرن گذشته، زندگي روزمره او را دچار تحول نموده است. اما حقيقت اين است که در طول اين مدت در نتيجه تلاش پيگير پژو هشگران و مهندسان هسته اي، اين تکنولوژي نقش مهمي را در ارتقاء سطح زندگي مردم، رشد صنعت و کشاورزي و ارائه خدمات پزشکي ايفاء نموده است. هر چند امروز پيشرفتگان درعرصه اين تکنولوژي همچنان با هدف انحصار آن بر گمراهي افکار عمومي و ايجاد واهمه از آن اصرار دارند.

سه سال بعد از طرح آيزنهاور، رييس جمهور وقت آمريکا (1953) تحت عنوان " اتم براي صلح "، اولين قدم جدي در زمينه استفاده از علوم و تکنولوژي هسته اي در ايران در سال 1335 (1956) برداشته شد.

درآن سال، دانشگاه تهران مرکزي را تحت عنوان "مرکز اتمي دانشگاه تهران" براي آموزش و پژوهش هسته اي در کشور پايه گذاري کرد.

مرکز اتمي دانشگاه تهران نيز در کنار تلاش خود براي شناساندن اتم و انرژي اتمي، نمايشگاهي تحت عنوان " اتم براي صلح " داير نمود که تا برداشت مردم را نسبت به انرژي هسته اي که آن را معادل ويراني و جنگ قلمداد مي کردند، تصحيح نمايد.

چندي بعد در سال 1337(1959) به پيشنهاد دانشگاه تهران، ساخت يک راکتور اتمي در دستور کار هيات دولت قرار گرفت و به تصويب رسيد تا بلافاصله رييس جمهور وقت آمريکا ( آيزنهاور) جهت تبليغ طرح خود ( اتم براي صلح ) يک راکتو اتمي به ايران هديه نمايد. عمليات ساختماني راکتور دانشگاه تهران در (1961) 1340 آغاز و در آبان ماه (1967) 1346 عملا مورد بهره برداري قرار گرفت.

ظرفيت اين راکتور 5 مگاوات بود و با سوخت اورانيوم بسيار غني شده 93 درصد که تا سال (1979) 1357 از طرف آمريکا تامين شد، کار مي کرد. در کنار اين راکتور، دولت آمريکا تاسيسات مربوط به Hot Cell را نيز جهت جداسازي پلوتونيوم در اختيار ايران قرار داد. بنابراين در مجموع در دهه 1330 و 1340 ، ايران مجهز به يک راکتور اتمي 5 مگاوات، سوخت اورانيوم بسيار غني شده 93% و تجهيزات Hot Cell جهت جداسازي پلوتونيوم شده بود.

دکتر علي اصغرآزاد از بنيانگذاران سازمان انرژي اتمي ايران در زمينه راه اندازي راکتور اتمي دانشگاه تهران مي گويد: طبق قرارداد بين دانشگاه تهران و کمپاني A.M.F کليه عمليات نصب ماشين آلات و وسايل کنترل راکتور به عهده کمپاني مزبور و کليه کارهاي ساختماني بناي راکتور به عهده مقاطعه کاران ايراني بود. با وجودي که از آغاز کار همه روزه عده معدودي از کارشناسان مرکز، عمليات نصب راکتور را از نزديک تعقيب مي نمودند. در آخرين مراحل نصب راکتور يعني در موقعيکه نصب دستگاههاي کنترل راکتور و همچنين سيستمهاي تصفيه آب استخر و ماشين آلات تهويه راکتور شروع شده بود. بدون هيچ مقدمه اي از ورود کارشناسان مرکز به محوطه کارگاه جلوگيري به عمل آمد. مقاطعه کاران به بهانه دخالت کارشناسان مرکز در کارها و امکان اخلال در پيشرفت عمليات ساختماني اين تصميم را با روشي توام با خشونت به کارشناسان مرکز، ابلاغ و وسايل دفتري آنها را راسا به فضاي باز خارج از محوطه کارگاه منتقل نمودند.

از آن روز، کارشناسان به کارگاه راه نيافتند تا روزي که عمليات نصب ماشين آلات راکتور خاتمه يافت و آماده تحويل به مرکز اتمي گرديد. درست در همين موقع کارشناسان AMF که براي نصب و تحول راکتور در تهران بودند، بدون دادن کوچکترين آموزش به کارشناسان مرکز بکلي خود را کنار کشيدند و اميد به اين بستند که از ناتواني علمي و فني کارشناسان مرکز سود جسته و امضاي قرارداد ديگري را براي اداره موقت امور راکتور بر دانشگاه تحميل نمايند. ولي چنين نشد چون کارشناسان ايراني مرکز در مواجهه با اين امر ناتواني نداشتند، بلکه در حد ممتازي از توانايي برخوردار بودند. تيمي کوچک ولي کارآمد از هشت تا 10 نفر از جوانان با شهامت و آماده به کار قدم پيش نهادند. از مشکلات و امکان مخاطرات نهراسيدند و در مدتي که براي کارشناسان AMF بسيار غيرمنتظره بود، مسائل پيچيده راه اندازي يک راکتور هسته اي را يکي پس از ديگري حل کردند.

لحظات پرهيجان بحراني شدن راکتور اتمي به دست جوانان ايراني و بدون کوچکترين کمک کارشناسان خارجي فرارسيد و با فرا رسيدن اين لحظات، تکنولوژي هسته اي در کشورمان به مرحله جديدي از گسترش خود پاي نهاد.

ايجاد راکتور اتمي دانشگاه تهران ، نقطه آغاز مهمي در زمينه فعاليتهاي هسته اي ايران محسوب مي شود و عملا در طول ساخت اين راکتور که بعضا کارشناسان ايراني نيز حضور داشتند، تحول مثبتي در زمينه ايجاد صنايع هسته اي در کشور صورت گرفت. به جز پروژه هاي مذکور ، طي دو دهه 1330 و 1340 فعاليتهاي ديگري نيز در زمينه علوم هسته اي صورت گرفت که مي توان به ايجاد شتاب دهنده و اندوگراف و مرکز پزشکي هسته اي در دانشگاه تهران اشاره نمود. بدين لحاظ ايران به تدريج گامهايي در جهت توسعه هسته اي خود برمي داشت.

اما در طي دهه ( 1970) 1350 وضعيت ايران به لحاظ علوم هسته اي و کاربردهاي آن به نحو قابل توجهي دچار تحول گرديد. در سال (1974) 1353 سازمان انرژي اتمي ايران ( AEOI) تاسيس شد و مرکز اتمي دانشگاه تهران تحت نظارت اين سازمان قرار گرفت. متعاقب تاسيس AEOI ، دولت وقت، سرمايه گذاري وسيعي را جهت رشد سريع علوم و فنون هسته ايانجام داد.